Η καλλιέργεια υγιεινών διατροφικών συνηθειών από μικρή ηλικία αποτελεί θεμέλιο για την υγεία και την ευεξία του παιδιού στο μέλλον. Η παιδική διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των διατροφικών συνηθειών που θα ακολουθήσουν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τις διατροφικές επιλογές των παιδιών;

Οι συνήθειες, αρέσκειες και αποστροφές, όσον αφορά στο φαγητό και τα διάφορα τρόφιμα δημιουργούνται συνήθως στα πρώτα χρόνια της ζωής και μεταφέρονται στη συνέχεια στην ενήλικη ζωή.

1. Ο ρόλος των γονέων και των κηδεμόνων

Οι γονείς και κηδεμόνες (πχ μεγαλύτερα αδέρφια, παππούδες κλπ) αποτελούν το πρώτο και σημαντικότερο πρότυπο για τα παιδιά τους όσον αφορά τις διατροφικές συνήθειες καθώς αυτοί είναι υπεύθυνοι τόσο για την διαθεσιμότητα των τροφίμων στο σπίτι όσο και για τον χρόνο που αυτά καταναλωνόνται. Ενώ το ίδιο το παιδί είναι υπεύθυνο για την ποσότητα που τρώει.

Μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά τείνουν να μιμούνται τις διατροφικές επιλογές των γονιών τους. Συγκεκριμένα στην μελέτη Nurse’s Health Study II στην οποία συμμετείχαν παιδιά ηλικίας 9-14 ετών κατέδειξε θετική συσχέτιση μεταξύ οικογενειακού δείπνου και της ποιότητας της διατροφής των παιδιών.

Πρακτικές όπως το να λειτουργεί το φαγητό ως επιβράβευση ή τιμωρία μπορεί να λειτουργήσει βραχυπρόθεσμα αλλά μακροπρόθεσμα θα έχει εντελώς αντίθετα αποτελέσματα. Το παιδί αντιλαμβάνεται την πίεση που του ασκείται και σε μια μελλοντική περίπτωση όπου δεν θα υπάρχουν οι ίδιες πιέσεις πχ επιβράβευση/τιμωρία δεν θα προτιμήσει το φαγητό αυτό.

Τέλος είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το αίσθημα του κορεσμού και της πείνας είναι περισσότερο ανεπτυγμένο στα παιδιά συγκριτικά με τους ενήλικες.

2. Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

Σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται, όπως αυτός των παιδιών, τα ΜΜΕ μοιραία ασκούν επιρροή!

Εκτός από τα μηνύματα που προωθούν, μέσω των διαφημίσεων, για κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων, καθηλώνουν το παιδί αποτρέποντας το από αθλητικές ή άλλες δραστηριότητες που περιλαμβάνουν σωματική κίνηση (πχ βοήθεια στις δουλειές του σπιτιού/παιχνίδι στην γειτονιά). Για τους λόγους αυτούς η έκθεση σε οθόνες θεωρείται ένας από τους παράγοντες που προδιαθέτει τα παιδιά σε παχυσαρκία.

Επιπλέον τα ταχυφαγεία (κοινώς fast food), με τους χώρους αναψυχής και τα παιδικά μενού είναι επίσης ελκυστικά για τα παιδιά.

3. Εξωτερικές επιρροές

Τα παιδιά της σχολικής ηλικίας περνούν όλο και περισσότερο χρόνο εκτός σπιτιού. Η επιρροή των συνομηλίκων μεγαλώνει όσο ο κόσμος του παιδιού διευρύνεται πέρα από την οικογένεια. Η επιρροή των συνομηλίκων επεκτείνεται και σε συμπεριφορές σχετικές με το φαγητό και τις διατροφικές επιλογές. Το παιδί λοιπόν ενδέχεται να ζητήσει ξαφνικά κάποιο καινούργιο τρόφιμο ή να αρνηθεί να καταναλώσει κάποιο άλλο που στο παρελθόν του άρεσε, επειδή απλά και μόνο του το πρότεινε κάποιος συνομήλικος του.

4. Σχολείο

Επίσης ένα σημαντικό κομμάτι αποτελούν οι δάσκαλοι αλλά και διάφοροι προπονητές. Η διατροφή πρέπει να αποτελεί τμήμα της Αγωγής Υγείας και ότι μαθαίνεται στην τάξη να ενισχύεται από τα τρόφιμα που είναι διαθέσιμα στα κυλικεία. Τα κυλικεία μπορούν να συμβάλλουν στην καλή διατροφή των μαθητών αν τα τρόφιμα που περιέχουν είναι υγιεινά,  αρκετά από αυτά όμως δυστυχώς καταντάνε να είναι πηγές τροφίμων και ποτών υψηλών σε λίπος και ζάχαρη.

5. Εικόνα σώματος

Τα νεαρά κορίτσια φαίνεται να έχουν μια προκατάληψη με το σωματικό βάρος από νεαρή ηλικία. Πολλά κορίτσια και οι μητέρες τους εκλαμβάνουν το φαινόμενο της φυσιολογικής αύξησης του Δείκτη Μάζας Σώματος και του σωματικού λίπους κατά την προεφηβεία ως σήμα ότι το παιδί αναπτύσσει πρόβλημα βάρους.

Οι δίαιτες αδυνατίσματος και ο περιορισμός κατανάλωσης τροφίμων από μικρές ηλικίες συνεισφέρουν στην απαρχή διαταραχών λήψης τροφής συμπεριλαμβανομένης και της παχυσαρκίας.

Πως να καλλιεργήσετε υγιεινές συνήθειες από μικρή ηλικία;

Εκπαίδευση σε νεαρή ηλικία

Η εκπαίδευση για τη διατροφή πρέπει να ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία, καθώς τα πρώτα χρόνια της ζωής είναι κρίσιμα για τη διαμόρφωση μακροχρόνιων συνηθειών. Προγράμματα διατροφικής εκπαίδευσης σε νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία, τα οποία επικεντρώνονται στη διδασκαλία των παιδιών σχετικά με τη σημασία των φρούτων, των λαχανικών, και άλλων υγιεινών επιλογών, έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα στην υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών.

Συμμετοχή του παιδιού στη προετοιμασία του φαγητού

Η συμμετοχή των παιδιών στην προετοιμασία των γευμάτων μπορεί να ενισχύσει την επιθυμία τους να δοκιμάσουν νέα και θρεπτικά τρόφιμα.

Προσέγγιση μέσω του παιχνιδιού

Η διατροφή μπορεί να γίνει διασκεδαστική μέσω του παιχνιδιού. Τα διαδραστικά παιχνίδια, όπως η προετοιμασία ενός φανταστικού γεύματος ή η «γευσιγνωσία» διαφορετικών φρούτων και λαχανικών, μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν θετικά συναισθήματα για τα υγιεινά τρόφιμα. Παράλληλα, οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να μειώσουν τη «νεοφοβία τροφίμων» (ο φόβος για νέα τρόφιμα), που είναι συχνή στα μικρά παιδιά.

Επαναλαμβανόμενη έκθεση σε νέα τρόφιμα

Η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε νέα τρόφιμα είναι ένα σημαντικό στοιχείο για την ενθάρρυνση της αποδοχής τους. Έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να χρειαστούν έως και 10-15 προσπάθειες για να δεχτεί ένα παιδί ένα νέο τρόφιμο. Είναι σημαντικό οι γονείς να είναι υπομονετικοί και να μην ασκούν πίεση στα παιδιά να φάνε, καθώς αυτό μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.

Περιορισμός των επεξεργασμένων τροφίμων

Τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία είναι πλούσια σε ζάχαρη και κορεσμένα λιπαρά, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών και να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2. Ο περιορισμός της κατανάλωσης αυτών των τροφίμων και η αντικατάστασή τους με υγιεινές επιλογές είναι κρίσιμος παράγοντας για την προώθηση μιας ισορροπημένης διατροφής.

Καλλιέργεια συναισθηματικής σύνδεσης με το φαγητό

Η σχέση του παιδιού με το φαγητό δεν είναι μόνο σωματική, αλλά και συναισθηματική. Οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν μια θετική σχέση με το φαγητό, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να αναγνωρίζουν τα σημάδια της πείνας και της πληρότητας, καθώς και να απολαμβάνουν τα γεύματα σε ένα ευχάριστο και χαλαρό περιβάλλον.

Πως να πείσω το παιδί μου να φάει ένα «δύσκολο φαγητό»?

Δημιουργήστε ελκυστικά πιάτα: συνοδεύστε το «δύσκολο» τρόφιμο με άλλα τρόφιμα που προτιμάει το παιδί. Αποφύγετε τροφές οι οποίες δεν πρέπει να τρώγονται τακτικά. Η γεύση ξεκινάει από την εμφάνιση!

Αναγνώρισε τα συναισθήματά του: αν έχει προκαταλήψεις ή φοβίες, άκουσέ το και προσπάθησε να κατανοήσεις τους λόγους του.

Συνδύασε με κάτι που του αρέσει: πάρε το «δύσκολο φαγητό» και συνδύασέ το με κάτι που του αρέσει.

Κάνε το πιάτο να έχει χρώμα: φαγητά με όμορφα χρώματα συχνά φαίνονται πιο ελκυστικά.

Μην επιμένεις: αν δεν θέλει, μην το πιέζεις. Δώσε του χρόνο και ξαναπροσπάθησε αργότερα.

Συμπεράσματα

Η καλλιέργεια υγιεινών διατροφικών συνηθειών από μικρή ηλικία απαιτεί χρόνο, υπομονή και συνέπεια. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι φροντιστές παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Με την παροχή ενός θετικού παραδείγματος και τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που προάγει την υγιεινή διατροφή, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι τα παιδιά μας θα αναπτύξουν συνήθειες που θα τους συντροφεύουν για όλη τους τη ζωή.

 

Βιβλιογραφία:

Ζαμπέλας, Αντώνης. (2017) κεφάλαιο 6 διατροφή στην παιδική ηλικία, η διατροφή στα στάδια της ζωής, εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης, σελ. 273-342.